สังคมคืออะไร
เมื่อคนเราอยู่รวมกลุ่มกัน ในอาณาบริเวณหนึ่ง มีการกระทำความสัมพันธ์ต่อกัน มีแบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน มีความรู้สึกว่าเป็นพวกเดียวกัน ที่แยกได้จากกลุ่มหรือพวกอื่น ก็จะเกิดสิ่งที่เรียกว่า “สังคม”
สังคมอาจเป็นกลุ่มเล็กๆ ตั้งแต่ครอบครัว (ครอบครัว = มีสมาชิกในครอบครัว (เช่น พ่อ แม่ ลูก) + มีการกระทำความสัมพันธ์ร่วมกัน (พ่อ+แม่ ทำงานหาเงิน ทำงานบ้าน เลี้ยงลูก) + มีแบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน (6 โมงพ่อกลับบ้าน แม่ทำกับข้าว เสาร์อาทิตย์ไปเที่ยวด้วยกัน) + มีความรู้สึกว่าเป็นพวกเดียวกัน (นี่คือครอบครัวของเรา) + แยกได้จากกลุ่มหรือพวกอื่น (คนอื่นไม่ใช่คนในครอบครัวของเรา)
ถัดจากสังคมครอบครัว ก็เป็นสังคนเพื่อน เพื่อนบ้าน ญาติ วงศ์ตระกูล เพื่อนร่วมงาน คนในองค์กร กลุ่มคนที่เล่นกีฬาด้วยกัน กลุ่มคนที่มีกิจกรรม งานอดิเรก หรือพักผ่อนร่วมกัน การบริหารปกครอง การเคารพบูชาทางศาสนาหรือพิธีกรรม
อย่างไรก็ดี ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มสังคมไหนก็ตาม จะต้องมีเครื่องมือและวิธีการที่ใช้เป็นแบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน ตัวอย่างเครื่องมือและวิธีการที่ใช้เป็นแบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน ได้แก่ ภาษาหรือความสามารถในการสื่อสารความรู้สึกนึกคิด ความเชื่อ กำหนดชื่อและสิ่งต่างๆที่ต้องเรียนรู้หรือใช้ร่วมกัน มีระเบียบวิธีการ แบบแผน กฎเกณฑ์ต่อกัน รวมเป็นลักษณะวิถีชีวิตของคนกลุ่มนั้น ซึ่งการดำเนินชีวิตร่วมกันจนเป็นวิถีชีวิตของสังคมนั้นเรียกว่า “วัฒนธรรม”
ตัวอย่างสังคม เช่น กลุ่มคนไทยในประเทศอเมริกา กลุ่มคนมุสลิมในชุมชน สังคมไทย อย่างไรก็ดี กลุ่มคนที่ยืนรอรถเมล์ หรือขึ้นลิฟท์ร่วมกัน ไม่จัดว่าเป็นสังคม เพราะถึงแม้ว่าจะเป็นกลุ่มคนที่อยู่ในอาณาบริเวณเดียวกันก็จริง แต่ไม่ได้มีแบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน มีความรู้สึกว่าเป็นพวกเดียวกันที่แยกได้จากกลุ่มหรือพวกอื่น
วัฒนธรรมคืออะไร
วัฒนธรรม คือ สิ่งที่สังคม กำหนดและยึดถือร่วมกัน ประกอบไปด้วยวัสดุ เครื่องมือ ระเบียบวิธีการ แบบแผน กฎเกณฑ์ ความคิด ความเชื่อ ความหมาย คุณค่าที่คนในสังคมนั้นร่วมรู้ร่วมรับและร่วมใช้ เพื่อการอยู่รวมกันเป็นกลุ่มที่เป็นลักษณะเฉพาะที่แยกได้จากลุ่มอื่น
สังคม vs วัฒนธรรม
จากที่กล่าวไปข้างต้น
- สังคม = กลุ่มคน + แบบแผนการดำรงชีวิตที่ยึดถือร่วมกัน
- วัฒนธรรม = สิ่งที่สังคมกำหนดและยึดถือร่วมกัน
ตัวอย่างเช่น สังคมไทย ก็มีวัฒนธรรมไทย
- สังคมไทย = กลุ่มคนไทย + แบบแผนการดำรงชีวิตของคนไทย
- วัฒนธรรมไทย = สิ่งที่สังคมไทยกำหนดและยึดถือร่วมกัน เช่น การทักทายด้วยการไหว้ การเคารพผู้หลักผู้ใหญ่ การกตัญญูต่อพ่อแม่ เป็นต้น
หรือในองค์กรหนึ่งๆ ก็จะมีสังคมขององค์กรนั้น และก็จะมีวัฒนธรรมองค์กรเป็นสิ่งที่องค์กรกำหนดและยึดถือ
- สังคมในองค์กร A = คนในองค์กร A + แบบแผนที่องค์กร A กำหนดและยึดถือร่วมกัน ได้แก่ เครื่องมือ ระเบียบวิธีการ แบบแผน กฎเกณฑ์ ความคิด ความเชื่อ ความหมาย คุณค่าต่างๆที่คนในองค์กร A กำหนดและยึดถือร่วมกัน
- วัฒนธรรมองค์กร A = สิ่งที่สังคมองค์กร A กำหนดและยึดถือร่วมกัน เช่น ความร่วมมือ + ความเอื้ออาทร + รักษาข้อตกลง + ความเป็นธรรม + ความเสมอภาคทางสังคม
ตัวอย่างวัฒนธรรมองค์กร เช่น
- วัฒนธรรมแบบเครือญาติ (Clan Culture) จะมีสิ่งที่กำหนดและยึดถือเป็นค่านิยม ได้แก่ ความร่วมมือ, ความเอื้ออาทร, รักษาข้อตกลง, ความเป็นธรรม, ความเสมอภาคทางสังคม
- วัฒนธรรมแบบปรับตัว (Adaptability Culture) จะมีสิ่งที่กำหนดและยึดถือเป็นค่านิยม ได้แก่ ความริเริ่ม, การทดลอง, ความกล้าเสี่ยง, ความอิสระ, ความสามารถตอบสนองรวดเร็ว
- วัฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) จะมีสิ่งที่กำหนดและยึดถือเป็นค่านิยม ได้แก่ ความประหยัด, ความเป็นทางการ, ความสมเหตุผล, ความเป็นระเบียบ, ความเคารพเชื่อฟัง
- วัฒนธรรมแบบมุ่งผลสำเร็จ (Achievement Culture) จะมีสิ่งที่กำหนดและยึดถือเป็นค่านิยม ได้แก่ มุ่งการแข่งขัน, ความสมบูรณ์แบบ, ปฏิบัติเชิงรุก, ความเฉลียวฉลาด, ความริเริ่มส่วนบุคคล
อ้างอิง
- หนังสือไทยศึกษา จากมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช เรื่อง แนวคิดในการศึกษาสังคมและวัฒนธรรมไทย
- https://www.consyncgroup.com/hr_content/corporate_culture_types/
Share this: