สรุป Bullet points ที่น่าสนใจจากประชุม Telepharmacy สภาเภสัชกรรม
สรุป Bullet points ที่น่าสนใจจากประชุม Telepharmacy สภา […]
กลุ่มยา | ยาที่มีรายงานการเกิดปัญหา | ยาที่ไม่ค่อยพบปัญหา/ความเสี่ยงต่ำ | สาเหตุ/กลไกหลัก | กลไกรอง/อื่นๆ ที่เป็นไปได้ | การป้องกัน/แก้ไข |
Thiazide Diuretics | Chlorthalidone | N/A | – เพิ่มการขับออกของ Potassium ในปัสสาวะ ทำให้ระดับของ Potassium ในเลือดลดต่ำลง เป็นเหตุให้ลดการหลั่ง Insulin (มีการศึกษาว่าการลดลงของ Potassium ในเลือดครั้งละ 0.5 mEq/L มีโอกาสเกิด new diabetes ได้ 45%) | – เพิ่มระดับกรดไขมันอิสระ ทำให้เกิด insulin sensitivity ลดลง – เพิ่มการสร้าง glucose ที่ตับ/เพิ่มการหลั่งและ/หรือเพิ่มฤทธิ์ของ catecholmine | – เริ่มต้นใช้ยาด้วยขนาดต่ำ – เสริม potassium หรือให้คู่กับยากลุ่ม potassium-sparing – หยุดยา |
| Beta blockers | พวก non-selective for B1-subtype (เช่น Propanolol, Nadolol) มีโอกาสเกิด new diabetes 22% | – พวก beta-blockers ที่มีฤทธิ์ sympathomimetic activity เช่น betalol, pindolol หรือมีฤทธิ์ alpha-blocking – nebivolol ไม่เคยม รายงานการเกิด hyperglycemia หรือ new diabetes | – ยับยั้ง beta-2-adrenergic ที่มีผลในการหลั่ง insulin – ลด insulin sensitivity | – เพิ่มการสลาย glycogen ที่กล้ามเนื้อ – เพิ่ม TG ลด HDL-C | – ใช้ low-dose ร่วมกับยากลุ่มอื่น โดยเฉพาะ CCB – คุมน้ำหนัก, ปรับพฤติกรรม |
| Antineoplastic Agents | – สูตร L-asparaginase – Androgen-deprivation therapy (ADT) ได้แก่ flutamide, bicalutamide, enzalutamide – Docetaxel – Decitabine, bortezomib, temzolomibe และ vorinostat -Cyclophosphamide | N/A | – asparaginase ทำให้การหลั่งของ pancreatic beta-cell ผิดปกติ >>> ระดับ insulin ในเลือดลดลง – cyclophosphamide ทำให้เกิดเบาหวาน type 1 จากการเกิด antibody ต่อ pancreatic islet cells | N/A | – หยุดยาที่เป็นสาเหตุแล้วรักษาด้วย insulin – ปรับการทานอาหาร |
| Immunosuppressants | Calcinurin inhibitors (CNIs) ได้แก่ cyclosporine, sirolimus และ tacrolimus | N/A | – ลดการหลั่ง insulin ที่เกิดจากยา – เป็นพิษต่อ pancreatic beta-cell | N/A | N/A |
| Antipsychotics | Second-generation antipsychotics (SGAs) เช่น Olanzapine, clozapine | Ziprasidone, aripiprazole | รบกวนการเมตาบอลิซึมของคาร์โบไฮเดรต, ทำให้เกิด insulin resistance | N/A | – แนะนำคัดกรองเบาหวานทุก ๆ 6 เดือน – ตรวจค่าพื้นฐานของน้ำตาลในเลือดก่อนการเริ่มการรักษาด้วยยากลุ่ม SGAs |
| Glucocorticoids | ทุกตัวในกลุ่ม Glucocorticoids | N/A | – กระตุ้นการสร้างกลูโคสในตับ – ยับยั้งการ เก็บ glucose ของ peripheral muscle และเนื้อเยื่อไขมันส่งผลให้เกิด insulin resistance | ลดจำนวน beta cell ที่ตับอ่อน | – ใช้ยากลุ่มนี้เป็นเวลานานควรตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ – ใช้ยาลดระดับน้ำตาลในเลือดที่มีคุณสมบัติกระตุ้นการหลั่งอินซูลิน (Insulin sensitizer) เป็นหลัก – ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม |
| Protease inhibitors | ritonavir, indinavir, nelfinavir, lopinavir, saquinavir | Atazanavir | – เกิดการต้านอินซูลินส่วนปลายในกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อไขมัน – ยับยั้ง GLUT4 ได้อย่างจำเพาะ | N/A | – วัดระดับน้ำตาลของผู้ป่วยก่อนที่จะได้รับยากลุ่ม PIs – ตรวจติดตามทุกๆ 3-4 เดือน ในระหว่างปีแรกที่รักษา |
| Antibacterialagents | – ยากลุ่ม fluoroquinolone โดยเฉพาะ gatifloxacin | N/A | – จับกับ glucose transporter type (GLUT) ซึ่งเป็นโปรตีนที่คอยตอบสนองต่อการขนส่งน้ำตาลเข้าสู่ระบบประสาทและเนื้อเยื่อส่วนปลาย | N/A | – ติดตามระดับน้ำตาลอย่างใกล้ชิดในผู้ป่วยเบาหวาน หากมีอาการของน้ำตาลสูง ควรหยุดยา Fluoroquinolones – หลีกเลี่ยงการใช้ gatifloxacin ในผู้ป่วยเบาหวาน |
| Nicotinic acid | Nicotinic acid/Niacin | N/A | – ทำให้ดื้อต่ออินซูลินเมื่อใช้ในขนาดสูง (ขึ้นกับ dose ที่ใช้) – ลดการหลั่งอินซูลินอย่างมีนัยสำคัญ โดย Niacin ทำให้การทำงานของ pancreatic islet แย่ลง ผ่าน ROS-PPARγ-UCP2 pathways | N/A | N/A |
| HMG-CoA reductase inhibitors (Statins) | Statin เช่น atorvastatin | N/A | – ยับยั้งการสังเคราะห์ไอโซพรีนอยด์และการลดการสร้าง C/EBPα ซึ่งการสังเคราะห์ไอโซพรีนอยด์ที่ลดลงสามารถ ลดการแสดงออกของ GLUT4 ในเซลล์ adipocyte ได้ | – ยับยั้ง phosphorylation – รบกวนการทำงานของการส่งสัญญาณภายในเซลล์ของอินซูลิน – ลดการทำงานขอ GTPase – ลด peroxisome proliferator – การเพิ่มจำนวนของเซลล์และการหลั่งอินซูลินโดยยับยั้ง leptins | – สำหรับผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจหลอดเลือด statin จะช่วยป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจได้มากกว่าเกิดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน 8 เท่า ดังนั้นจึงไม่ใช่ปัญหาสำคัญ – ผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือดต่ำควรใช้ยากลุ่ม statin อย่างระมัดระวัง ควรใช้ pravastatin มากกว่ายา statin อื่น |
Share this:
